مقدمه
مشكل‌هاي حاصله در اثر كاربرد بي‌رويه سموم، مانند مقاومت حشرات به حشره كش‌ها، طغيان مجدد آفت‌ها، مرگ و مير حشرات مفيد، اثرات سوء و زيانبار بر روي محيط زيست و غيره بر كسي پوشيده نيست. دانشمندان براي رفع اين مشكل‌ها، تحقيقات دامنه داري را به عمل آورده‌اند. يكي از روش‌هاي كنترل موثر و اميدبخش، استفاده از فرمون جنسي حشرات مي‌باشد. جانوران براي برقراري ارتباط بين افراد يك گونه و يا با گونه‌هاي ديگر از مواد شيميايي مخصوصي استفاده مي‌كنند كه به آنها فرمون (Pheromone) مي‌گويند. اين مواد غالباً فرار بوده و توسط غده‌هاي مخصوصي به خارج ترشح مي‌شوند. فرمون‌هاي جنسي پروانه ساقه‌خوار برنج Chilo suppressalis Wik. براي اولين بار در سال 1957 ساخته شد.
فرمون‌هاي مورد استفاده بايد قدرت جلب كنندگي و شكار حشره را به قدر كافي داشته باشند و تاريخ مصرف آنها نگذشته باشد. تله‌هاي فرموني پروانه ساقه‌خوار برنج بايد از اواخر فروردين ماه به تعداد حداقل يك عدد در هر هكتار، در مزرعه جاگذاري شوند.
اين تله‌ها اولين پروانه‌هاي ساقه‌خوار ظاهر شده را شكار كرده، بهترين وسيله براي نشان دادن شروع فعاليت نسل بهاره مي‌باشند. از طرف ديگر، چون هنوز جمعيت پروانه‌هاي ماده ساقه خوار به تعداد زياد در طبيعت ظاهر نشده است، تله‌هاي فرموني تعداد بيشتري از پروانه‌هاي نر را شكار مي‌كنند، از اين رو در اوايل فصل، وسيله مناسبي براي تعيين انبوهي آفت به شمار مي‌روند.
تله‌هاي فرموني پروانه ساقه خوار برنج وسيله مناسبي براي تعيين بهترين زمان مبارزه مي‌باشند. مبارزه عليه نسل اول كرم ساقه خوار برنج 19-7 روز پس از اولين اوج شكار پروانه و مبارزه بر عليه نسل دوم، درست در روي دومين اوج شكار پروانه در تله‌هاي فرموني اجرا بايد شود.
يكي از روش‌هاي مبارزه با كرم ساقه‌خوار برنج، روش اختلال در عمل جفت‌گيري پروانه‌هاي نر با استفاده از ماده فرموني مي‌باشد. در اين روش از ابتداي فصل زراعي، همزمان با نشاي برنج با نصب 100 عدد لوله خيزران در هر هكتار به فاصله 10×10 متر و با قرار دادن ورق‌هاي پليمري حاوي 4/0 گرم ماده فرموني در روي آنها، به ميزان 40 گرم فرمون در هر هكتار پخش مي‌نمايند.
در اين روش با اشباع محيط از مواد فرموني، گيجي و سردرگمي خاصي در رفتار جفت‌گيري پروانه‌هاي نر ظاهر شده، پروانه‌هاي ماده موجود در مزرعه شانس جفت‌گيري را از دست مي‌دهند و در نتيجه تخم‌هاي فاقد جنين خواهند گذاشت. و ميزان خسارات نشان مي‌دهد كه اين روش موجب اختلال در عمل جفت‌گيري 98 درصد پروانه‌هاي موجود در طبيعت مي‌شود و استفاده از اين روش، براي كنترل كرم ساقه‌خوار برنج در مناطقي كه تراكم جمعيت آفت خيلي بالا نباشد، مفيد واقع مي‌شود.
هر قدر سطح اجراي عمليات زيادتر بوده و در نتيجه مقدار پخش ماده فرموني در طبيعت بيشتر باشد، موفقيت اين روش در كاهش خسارت آفت افزايش مي‌يابد. در اين روش از نصب هر گونه وسيله جلب كننده پروانه ساقه‌خوار برنج مانند تله‌هاي فانوسي در داخل و يا جنب مزارع آزمايشي بايد اجتناب نمود. همچنين با توجه به اين كه قيمت فرمون پروانه ساقه‌خوار برنج گران است، لذا در اين روش مبارزه جنبه، اقتصادي آن حتماً بايد مورد توجه قرار گيرد. البته اقدامات مفيد و نويد بخشي در زمينه ساخت و توليد فرمون جنسي حشره در داخل كشور آغاز شده است، كه اميد مي‌رود جايگزين مناسبي براي فرمون‌هاي وارداتي باشد.