راهنمای انتخاب برنج:
برنج ایرانی، در شمار برنج‌های ممتاز است، اما درجه‌بندی دارد.
فقط خوب قد کشیدن دانه برنج پس از پخت ملاک مرغوبیت نیست.
دانه برنج هر چه خشک‌تر و سفت‌تر باشد بهتر است زیرا با جذب سریع آب هنگام پخت، حجیم‌تر می‌شود.
هر چه از تاریخ برداشت آن بیشتر گذشته و بهتر نگهداری شده باشد، بر کیفیت آن افزوده می‌شود.
دقت کنید کپک زده یا خُرد شده نباشد و بوی نامطبوع کهنگی و ماندگی از آن به مشام نرسد.
دانه برنج نباید خیلی سفید، خیلی زرد، شفاف، دودی یا ترک خورده باشد؛ رنگ بلوری مات و عاج‌مانند دارد و معمولا باریک و قلمی است، اما طعم و بوی مطبوعش پس از پخت، خیلی مهم‌تر از باریکی و بلندی آن است.
باید یکدست باشد نه مخلوطی از دانه‌های چاق و لاغر، زرد و سفید، کوتاه و بلند یا ریز و درشت.
هر چه دانه‌های شکسته یا در اصطلاح «نیمدانه» بیشتر باشد، کیفیت کمتری دارد (برنج موسوم به نیمدانه بیشتر برای پخت شله‌زرد، شیربرنج، برخی آش‌ها، سوپ‌ها و مانند اینها مناسب است نه پخت چلو و سرو در مهمانی).
یکی از آزمون‌های سنتی، خرد کردن تعدادی از دانه‌ها زیر دندان است. اگر بسختی خرد شد، نشانه خشکی بیشتر و کیفیت بهتر آن است.
یکی از روش‌های درک میزان عطر برنج، دمیدن هوای گرم یا «ها کردن» روی مقداری از دانه‌هاست. به منظور رعایت بهداشت دقت کنید که دانه‌های آمیخته با هوای دمیده از دهان را مجددا درون کیسه یا ظرف نریزید.
این روزها پیدا کردن برنجی که یاد برنج‌های اصیل ایرانی را در یادمان زنده کند، کار سختی شده است. حالا بازار برنج در انحصار محصولاتی است که از کشورهای دور و نزدیک به ایران می‌آیند و قیمت نسبتا مناسبشان طرفداران آنها را هم زیاد کرده است. بیشتر این برنج‌ها خوب قد می‌کشند، بعضی‌هایشان هم عطر خوبی دارند اما اغلب آنها پس از پخت طعم ندارند و مثل دانه‌های پلاستیکی، شق و سفت می‌شوند.
تقلب هم در بازار برنج فروشی زیاد است و حتی اگر دقت هم بکنی باز برنج‌های مخلوط به اسم برنج یکدست را به خانه می‌بری ولی با این همه راه‌هایی وجود دارد که با استفاده از آنها می‌توان برنجی با کیفیتی مناسب را انتخاب کرد.
همیشه می‌گویند برنج کهنه بهتر از برنج نو است برای همین برنج‌های قدیمی گران‌تر از برنج‌های محصول امسال هستند. علت این مساله نیز این است که برنج هم،مانند هردانه دیگری در ابتدا مقداری آب دارد که پس از برداشت و خشک کردن آن، آب درونش تبخیر می‌شود. وقتی دانه برنج خشک، سفت و فشرده باشد هنگام پختن به خود آب جذب می‌کند و حجمش اضافه می‌شود و به اصطلاح ری می‌کند.
از یک پیمانه برنج ری‌دار خوب حدود ۳ پیمانه چلو درمی‌آید. این در حالی است که برنج نمدار ری نمی‌کند. برای همین است که صرف با خرید برنج کهنه است و طبیعتا نتیجه‌ای نیز که از آن حاصل می‌شود، بهتر است. ولی تشخیص دادن این‌که چه برنجی مرغوب است، خودش تخصص می‌خواهد ولی یک اصل کلی می‌گوید برنج اعلای انباری، خشک، باریک، سخت و نیمه بلوری است و زیردندان به آسانی خرد نمی‌شود. پس هنگام خرید برنج چند دانه از آن را زیر دندان له کنید و وقتی این کار با سختی انجام شد، معلوم است که برنج نو نیست.
برای تشخیص عطر و طعم برنج نیز یک مشت کوچک از آن را میان کف دو دست خوب بمالید و روی آن با دهن بدمید ـ یا به اصطلاح «ها»کنید ـ و سپس بو بکشید اگر برنج عطر داشته باشد خودش را نشان می‌دهد. این کار را به روش دیگری نیز می‌توانید انجام دهید یعنی چند دانه از برنج را در دهان ریخته بجوید و مزه آن را بچشید.
بیشتر برنج‌های موجود در بازار دانه‌های شکسته یا به اصطلاح نیمدانه دارند که پس از پخت بر کیفیت برنج اثر می‌گذارند. پس اگر می‌خواهید برنجی یکدست و بدون نیمدانه داشته باشید کمی از آن را در کف دست بریزید و سپس دقت کنید که از میان دانه‌ها چند درصد نیمدانه است. با این آزمایش یکدست بودن برنج (یعنی مخلوط نبودن) را هم می‌توانید معلوم کنید. این نکته مهمی است و یکدستی برنج بسیار اهمیت دارد زیرا مدت پخت هر برنج با نوع دیگر فرق دارد و برنج مخلوط را نمی‌توان خوب از آب درآورد.
